Çocuklarda Ay Ay Bilişsel Gelişim Özellikleri

Bilişsel gelişim; düşünce süreçleri, hafıza kapasitesi ve problem çözme becerileri gibi birçok alanı kapsadığı gibi dil, görme, işitme, koku ve tat alma duyularını da içine alır. Zihinsel gelişim çocuğun duyu organları ile dünyayı gözlemlemesi ve deneyimlemesi ve bu deneyimlerini anlamlandırması, öğrenmesidir.

Bilişsel gelişim anne karnında başlar ve doğumdan sonra hızlanarak yetişkinlik dönemine kadar devam eder. Özellikle ilk yıl çok hızlı olan bilişsel gelişim, hiçbir gelişim alanının olmadığı kadar dış dünya ile etkileşime, alınan uyaranlara ve pratiğe bağlıdır.

Bu nedenle bilişsel gelişim basamaklarını bilmek, bebek ve çocuktan hangi yaşta ne beklenmesi gerektiğinin farkında olmak bilişsel gelişimi desteklemek ve olası problemleri fark edip müdahale etmek için oldukça kritiktir.

Aşağıdaki tablodan 0-6 yaş bilişsel gelişim basamaklarını takip edebilirsiniz.

0 Aylık Bebeğin Bilişsel Gelişim Özellikleri

– Yüzünden 15-20 santim mesafedeki nesneleri ve kişileri görebilir.

– Koku ve tat alabilir.

– Dokunmaya hassastır.

– Ses çıkarabilir.

1 Aylık Bebeğin Bilişsel Gelişim Özellikleri

– 15-20 santim mesafedeki sese doğru başını çevirir.

– Yakında duran ve onunla iletişim kuran kişinin yüzüne bakabilir, göz teması kurabilir.

2 Aylık Bebeğin Bilişsel Gelişim Özellikleri

– Yakınındaki hareketli ve hareketsiz nesne ve insanlara bakar, onları izleyebilir.

– Seslere tepki verir.

3 Aylık Bebeğin Bilişsel Gelişim Özellikleri

– Biberon ve emzik gibi sıklıkla kullanılan nesneleri tanır.

– Renkleri daha net görmeye başlar.

– Hareket ettirdiği ellerini ve ayaklarını seyreder, bu şekilde vücudunu keşfetmeye başlar.

– Ellerini, parmaklarını ve eline geçirdiği nesneleri ağzına götürür, bu şekilde keşfeder.

– 20-25 santim uzaklığından gelen seslere doğru başını çevirebilir.

– “a, u, agu” gibi sesler çıkarır.

– Duyduğu seslere ses çıkararak tepki verebilir.

– İhtiyaçlarına göre farklı şekilde ağlayarak kendini anlatmaya başlar.

4 Aylık Bebeğin Bilişsel Gelişim Özellikleri

– Görme alanındaki hareket eden kişi ve nesneleri gözleriyle uzun süre izleyebilir.

– Algılayabildiği görüntü ve sesler artar.

– Kendisine gösterilen nesneleri incelemeye ve tepki vermeye başlar.

– Anne-baba veya bakıcı gibi sürekli onunla ilgilenen kişinin sesini tanır.

– Karşısındaki kişiye gülümsemeye başlar.

5 Aylık Bebeğin Bilişsel Gelişim Özellikleri

– Görme alanı genişler, yere düşen nesneleri takip edip bakabilir.

– Aynadaki görüntüsüne bakar.

– Ses duymaktan ve ses çıkarmaktan hoşlanır.

– Duyduğu sesin kaynağını arar.

– “d, b, l, m, k” ve “ba, da” gibi sesler çıkarabilir, çığlıklar atar.

– Duyduğu sesleri taklit eder.

– Evde olmayan anne-babayı duyduğunda onların geldiğini anlar ve anladığını gösteren tepkiler verir.

6 Aylık Bebeğin Bilişsel Gelişim Özellikleri

– “Anne/baba geldi, banyo saati, yemek saati” dendiğinde heyecanlanabilir ve söyleneni anladığı yüz ifadesinden anlaşılabilir.

– Önüne konulan, eline geçirdiği nesneleri uzun süre inceler, ağzına götürerek keşfetme bu aylarda da devam eder.

– Tanıdığı kişileri ve yapancıları birbirinden ayırmaya başlar.

7 Aylık Bebeğin Bilişsel Gelişim Özellikleri

– Heceleri tekrarlayarak “ba-ba-ba, na-na-na, da-da” gibi sesler çıkarır, uzun süre tekrarlar.

– Çevresindeki sesleri daha dikkatli dinlemeye başlar.

– Adı söylendiğinde bakmaya başlayabilir.

– “Hadi atta”, “Oyun oynayalım” ve “Bıcı bıcı, banyo vakti” gibi bazı cümleleri anlamaya başlar, anladığını belli eden tepkiler verir.

– Kucağa alnmak istediğinde kollarını kaldırması gibi isteklerini hareketleriyle anlatmaya başlar.

8 Aylık Bebeğin Bilişsel Gelişim Özellikleri

– Çevresini merakla izler.

– Oynamak istediği bir oyuncak örtü ile saklandığında oyuncağı arar, örtüyü kaldırıp oyuncağı bulabilir.

– İşaret parmağını isteklerini anlatmak için kullanmaya başlar.

– Ailenin tüm bireylerini tanır.

9 Aylık Bebeğin Bilişsel Gelişim Özellikleri

– Oynadığı oyuncaklardan biri saklandığında onu arar, bulabilir.

– “AL-ver” gibi basit talimatları anlar.

– Adını bilir, adı söylendiğinde başını çevirip bakabilir.

– Gideceği zaman veya birini uğurlarken “Baş-baş” hareketini yapabilir.

– Daha önce oynanan bir oyunu hatırlar.

– Anne-babanın el çırpma hareketini taklit eder.

10 Aylık Bebeğin Bilişsel Gelişim Özellikleri

– Kendi kendine bir süre oyun oynayabilir.

– Yemek yemek, oturduğu koltuktan inmek, uzaktaki oyuncağı almak gibi şeyleri kendi başına yapmak ister ve başarabilir.

11 Aylık Bebeğin Bilişsel Gelişim Özellikleri

– Anne-babanın yaptıklarını gözlemler ve taklit eder. Kaşığı onlar gibi tutmaya çalışır, bardağı onlar gibi kullanmaya çabalar, oyuncaklarla onların gösterdiği gibi oynamayı dener.

– Karşılıklı oturup top atma oyunu oynayabilir.

– Oyunla küçük-büyük gibi kavramları ve renkleri öğrenmeye hazırdır.

– Sehpa üzerindeki oyuncağa ulaşmak için örtüyü çekmek gibi bir hedefe ulaşmak için çözümler üretmeye başlar.

– Bir önceki ay, saklanan nesneyi araması yeterli iken, bu ay saklanan nesneyi bulması beklenir.

– Temizlikle ilgili ev işlerini taklit eder.

– Anladığı işaret ve sesler artar.

– “Hayır”ı anlar.

– Basit yönergelere uyabilir.

– “anne”, “baba” gibi sözcükleri ile bir kelime daha söyleyebilir. Bu kelimeleri yerli yerinde kullanabilir.

– Her gün yeni sesler çıkarır. Söyleyebildiğinden çok daha fazla kelimeyi anlar.

– Kendine özgü sesler ve mimiklerle istediklerini ifade eder.

1 Yaş Çocuğunun Bilişsel Gelişimi

– Nesneleri ifade etmek için kendisi kelime uydurabilir.

– İstediklerini parmağı ile işaret ederek veya sesler çıkartarak belirtir.

– İnsanların yaptıkların ve söylediklerini tekrar etmeye çalışır.

– Yüz ve vücut kısımlarını öğrenmeye başlayabilir.

– Oyuncaklarının yerini bilir, bir oyuncağı en son bıraktığı yerde arar.

– Yaşıtları ile ilgilenmeye başlar.

13-15 Ay Çocuğunun Bilişsel Gelişimi

– Dil gelişimi hızlanır, anlama kabiliyeti artar.

– Daha fazla anlamlı ses çıkarmaya başlar.

– Hayvan adlarını bilir, tanıdığı insanların adlarını bilir, sorulduğunda tanıdığı hayvanları ve insanları gösterebilir.

– Birçok nesne içinden adı söyleneni bulabilir.

– Yüz veya beden kısımlarını tanıyabilir.

– Sıklıkla duyduğu kelimeleri doğruya çok yakın tekrarlar.

– İsteklerini seslerle ifade edebilir.

16-18 Ay Çocuğunun Bilişsel Gelişimi

– Dikkat süresi ve el göz koordinasyonu gelişmiştir. küpleri üst üste koyabilir, geometrik şekilleri uygun deliklerden atabilir, kitabın resimlerine bir süre bakabilir.

– Yemek yeme, su içme, el yüz yıkama, diş fırçalama konularında yetişkinleri taklit eder.

– Hayvanların çıkardığı sesleri bilir, taklit eder.

– Yüz kısımları ile beden kısımlarını bilir. Adları söylediğinde 1-2 tanesini gösterebilir.

– Mutfaktaki, banyodaki, odasındaki pek çok eşyanın adını ve yerini bilir, sorulduğunda gösterebilir.

– Kendi kendine uzun uzun konuşur. Çıkardığı çoğu ses kelimeleri andırır, arada bir kaç tane doğru kelime vardır.

– Bildiği şarkıları kendi kendine doğru melodilerle mırıldanır.

19-21 Ay Çocuğunun Bilişsel Gelişimi

– Sembolik oyun başlar. Evdeki eşyalarla oyuncak gibi oynamaya başlar. Tencereler davul, bir sepet bebek yatağı, tahta kaşık telefona dönüşür.

– Yapmak istemediği şeylere “Hayır” demeye başlar.

– Meraki artar, sürekli “Bu ne?” diye sorar.

– Söyleyebildiğinden daha fazla kelime bilir.

– Verilen 2-3 kelimelik talimatları yerine getirebilir.

– İki kelimelik cümleler kurabilir.

2 Yaş Çocuğunun Bilişsel Gelişimi

– Bebeklerinin/hayvanlarının bedenlerinin dört kısmını gösterebilir. Göstererek sorulduğunda bazı beden kısmını adlandırabilir.

– Evdeki eşyaların yerini bilir.

– Önceki aylara göre çok daha fazla kelime bilir.

– Peş peşe söylenen iki talimatı aklında tutup yerine getirebilir.

– Kelimeleri ihtiyaçlarını ve isteklerini belirtmek için kullanır.

– Söylenenleri daha iyi anlamaya başlar.

– Çözüm üretmeye başlar.

– İsmi söylenen resimleri gösterir, bazılarını isimlendirebilir.

– Beden bölümleri gösterildiğinde isimlendirebilir.

– Annenin/ babanın/ bakıcının söylediği 1-2 kelimeyi veya sayıyı arka arkaya tekrarlayabilir.

3 Yaş Çocuğunun Bilişsel Gelişim Özellikleri

– Günlük hayatta gördüklerini taklit eder.

– Renkleri, zıt kavramları bilir.

– Küçük hikayeler anlatabilir.

– Nesneleri özelliklerine göre gruplamaya başlayabilir.

– Etrafındaki olayların daha çok farkındadır.

– Merakı artarak devam eder. Günlük olaylarla ilgili çok fazla soru sorar.

– 10’a kadar sayabilir.

– Büyük-küçük, uzun-kısa gibi kavramları anlamaya başlar.

– Kendi becerilerinin farkına varmaya başlar. Anne-babadan bağımsız bir birey olduğunu keşfetmeye başlar.

– Temel ihtiyaçlarını kendi kendine karşılayabilir.

– Anlamlı bir kaç cümle kurabilir.

– Adını-soyadını ve yaşını bilir.

4 Yaş Çocuğunun Bilişsel Gelişimi

– Çevresine daha geniş bir bakış açısıyla bakmaya başlar, dünya hakkında daha fazla soru sorar.

– Uzun hikayeler anlatabilir.

– Kendi fikirlerini söyler.

– Nesneler arasında ilişki kurmaya başlar, nesnelerin özelliklerinden bahsedebilir ve onları eşleştirebilir.

– Çıkarım ve yargılama yapmaya başlar.

– Az parçalı yapbozlar yapar.

– Dün-bugün- yarın, sabah-akşam ve önce-sonra-şimdi kavramlarını bilebilir.

– Olayları oluş sırasına göre anlatabilir.

– Sıklıkla “Neden? Ne zaman? Niçin?” diye sorar.

– Önceden öğrendiği bilgileri yeni bilgilerle karşılaştırır, problem çözme ile ilgili düşünür.

5 Yaş Çocuğunun Bilişsel Gelişimi

– Olaylar arasında ilişki kurabilir.

– Zaman kavramını öğrenmeye başlar.

– Soyut düşünme becerisi gelişir.

– Gerçek ile hayali birbirinden ayırabilmeye başlar.

– Resimdeki eksiği bulma oyunları oynayabilir.

– Bir şeyleri dikkatlice inceleyebilir.

– Kendi kişiliği ile ilgili farkındalığı artar.

– Trafik kurallarını öğrenmeye başlayabilir.

– Markete gidildiğinde küçük sorumluluklar alabilir.

– Anne-babadan bağımsız hareket etmek istemeye başlar.

– Neden-sonuç ilişkisi kurabilir.

– Kendisi ile ilgili “Doğum tarihi, nerede oturduğu, okulunun adı, en sevdiği kıyafet, yemek” gibi soruların cevaplarını bilir.

– Kendini başkalarına tanıtabilir.

– Dikkat süresi kısadır, çabuk dağılır.

6 Yaş Çocuğunun Bilişsel Gelişim Özellikleri

– Mevsimleri öğrenir.

– Basit toplama-çıkarma işlemleri yapabilir.

– Sağını- solunu ve yer yön kavramlarını öğrenebilir.

– Basit ve az kurallı oyunlar oynayabilir.

– Ev ile ilgili sorumluluklar alabilir.

– Düşündüklerini resimle ve kelimelerle anlatabilir.

– İzlediği bir film, okuduğu bir kitap hakkında konuşabilir.

Kaynak : https://www.cocukludunya.com/uzman-yazilari/cocuklarda-bilissel-gelisim-surecleri.html