Moda, aslında hayatın ta kendisidir. Evinizdeki halılardan gözlüklerinize kadar, elektronik cihazlardan gittiğiniz sinemaya kadar her şey mevcut veya geçmiş bir modanın tezahürüdür. Genel olarak bir “tüketim anlayışı” olarak tanımlanabilir. Yani neyi, nasıl tüketmek gerektiğini açıklayan “görünmez” kurallardır. Aslında çok da önemsenmemesi gereken moda, herkes için özgündür. Yani herkesin tarzı, kendi modasıdır! Isınmak, korunmak, beslenmek ve uyumak için modaya ihtiyaç duymayız; ancak farklı olmak adına her türlü modaya uyarız! Ünlü şair ve roman yazarı Ahmet Hamdi Tanpınar, modayı çok güzel özetlemiş; “Moda sandığımız birçok şeylerin hayatın kendi bünyesinden geldiği anlaşılır.”
Moda Nedir?
Moda, bir toplumda bazı zaman dilimlerinde ortaya çıkan giyim tarzlarını da ifade edebilir; genel davranışlar, sanat, mimari, edebiyat ve yemek gibi birçok konuyu da içine alabilir. Bir süre etkin olan toplumsal bir beğeni de genel olarak “moda” olarak tanımlanır. Moda sadece kıyafet değildir. Makyajın da modası vardır, çantaların da… Müzik, edebiyat, sinema, tiyatro, sanat, ve alışveriş gibi her türlü eylem ve aktivite de modadır veya modalardan hayat bulur. Tarihte belirli giyim tarzları “moda” olarak anılmış. Zihinlerde sadece “giyim tarzı” olarak kanıksanan moda, sosyetenin ve burjuva kesimin giyim trendlerini yansıtan akımlar olarak biliniyor. Modada asıl amaç, kıyafetlerin veya aksesuarların gerekli olması değil, farklı olmasıdır. Moda, kişinin günlük hayatta kullandığı kıyafetler ve diğer ürünlerde ayırt edici ve sürekli bir eğilimdir. Moda akımları, kadınsı veya eril olmasına rağmen, bazı trendler hem kadın hem de erkeğe hitap eder; yani androjeniktir. Kıyafetler, insanları hava şartlarından korur. Vücutlarının kamuflajıdır. Başka insanlardan ayırt edilmesini sağlar. Duygularını ifade eden örtülerdir. Karakteristik ve estetik özelliklerin yansımasıdır. Bu da genel olarak “moda” olarak tabir edilir.
Moda Nelerden Etkilenir?
Moda olan renk ve desenler; yaz, sonbahar ve kış modaları… Bu yıl hangi renk moda ise, kıyafetlerin iplik ve kumaşlarında da o renk moda olur. Yani tekstil firmaları o renge yönelir. Mobilyalar o renkte üretilir, ayakkabılar o renge uygun bir kombin oluşturacak tarzda imal edilir. Bu da genel olarak bir moda akımını doğurur.
Ekonomi
Günümüzde moda, her alanda kendini gösteriyor. Kıyafetler için yapılan tanımlar, diğer eşyalara veya kültürel, sanatsal, dini tercihlere de uyarlanabilir. Kitaplar da moda olabilir, kültürel bir etkilik de… Ekonomik faktörler, modayı önemli ölçüde etkiler. Ülkelerdeki genel ekonomik durum, yoksulluk, baskılar ve savaşlar insanların moda tercihlerinde dikkate aldıkları durumlardır. Savaşlarda daha “kanaatkâr” olmak için daha ucuz ve az malzeme kullanılmış kıyafetler seçmek zorunda kalınır. Ekonomik gelişmelere göre kıyafetlerde kullanılan kumaşların miktarı ve kalitesi artar, gösteriş ön plana çıkar. Bu da “moda savurganlığı” olarak ifade edilir. Sürekli bir devinim halinde olan moda, genellikle geçmiş akımların yeniden yorumlanması olarak karşımıza çıkar. Yani yeni ve tamamen özgün moda akımları, çok nadir görülür. Moda, ürünlerde kullanılan materyal veya malzemelerin fiyatlarından da doğrudan etkilenir. Örneğin, ipek fiyatlarındaki artış, ipekten üretilen ürünlerde daha az ipek kullanılmasına yol açar. Veya ipek ürünlere talebi azaltır. Bu da ipek kıyafetlerin moda olmasını engeller.
Siyaset
Siyasal kültür, moda endüstrisinde önemli bir rol oynar. Siyasi değişiklikler, günümüz modalarının bir yansımasıdır. Politik olaylar ve yasaların çoğu, modayı “trend haline getirme” biçiminde etkiler. Moda ve siyaset arasındaki ilişki göz önüne alındığında, moda sadece estetik bir mesele değildir, siyaseti de içerir. Politik referanslar, modaları değiştirir. Siyasi devrimler, moda trentlerinde etkili olmuştur. Örneğin, 1960’lı yıllarda ekonomi gelişti, boşanma oranları arttı ve hükümet doğum kontrolü hapı üretimini onayladı. Bu devrim, genç nesilde “isyankâr” gelişmelere yol açtı. Aynı dönemde kolsuz tişörtler, mini etekler trend oldu. Mini etek eğilimi, 1960’ların simgesi haline geldi. Amerika’da Vietnam savaşı sırasında ortaya çıkan “Hippie” akımı, gençler arasında savaşı protesto eden bir moda haline geldi.
Teknoloji
Teknolojik gelişmeler ve bilhassa görsel sanatlar, moda tercihlerinde etkilidir. Örneğin bir filmde başroldeki kadın oyuncunun ilginç saç modeli, genç kızlar arasında hemen moda olabilir. Veya bir müzik grubunun trendleri, aksesuarlara ve kıyafetlere yansıyabilir. Genel olarak videolar, moda endüstrisinin geliştirilmesinde çok yararlı olmuştur. Sadece moda endüstrisini doğrudan yansıtan televizyon şovları değil, aynı zamanda moda sahnelerini sergileyen filmlerin, etkinliklerin ve müzik kliplerinin yanı sıra spesifik markaların reklamları da moda akımlarının yaygınlaşmasında etkilidir.
Medya
Medya, modada önemli bir rol oynamaktadır. Modanın önemli bir kısmı moda gazeteciliğidir. Televizyon, gazete, dergiler, moda siteleri, bloglar ve sosyal ağlardaki eleştiriler, yönergeler ve yorumlar son yıllardaki moda tercihlerinde çok önemli bir işlev görmektedir. Örneğin, Youtube videoları, trendleri ve moda ipuçlarını yaymak için kullanılmaktadır. 20. yüzyılın başında, moda dergileri çeşitli moda tasarımlarının fotoğraflarını yayınlamaya başladı ve moda akımlarında çok önemli gelişmeler yaşandı. 1912-1925 yılları arasında Fransız gazeteci Lucien Vogel tarafından yayınlanan “La Gazette du Bon Ton’ dergisi, bu anlamda ünlü bir dergidir.
Moda İhtiyaç mı?
Moda, bir ihtiyaç değil farklı olma dürtüsünden ortaya çıkmıştır. Yani, uyumak, beslenmek veya ısınmak için modaya ihtiyacımız yoktur. Doğalgazı ısıya dönüştüren kombinin içindeki parçaların önemi yoktur; yani ısıtsın yeter! Ancak kombinin tasarımı, modeli moda olabilir. Yani reklamlarda, “bu yılın moda kombisi” tabiri duyabilirsiniz. Veya odun sobası kullanıyorsanız; yanacak odunun şekli moda olmaz. Sobalar, modaya göre dizayn edilebilir. Yani ihtiyaçlarınızı karşılayan asıl unsurların moda olmasına gerek yoktur. Ancak insanlar farklı olma ihtiyacı hisseder. Kişiliğini, tarzını yansıtan ürünlere yönelir. Gerek olmadığı halde moda ürünlerini ihtiyaç haline getirir. Kısacası moda; ihtiyaç değil, farklı olma dürtüsünün tezahürüdür.
Moda Hakkında Kısa Bilgiler
“Moda” kelimesi, Latince “hemen şimdi” anlamındaki “modo” kelimesinden türetilmiştir.
Modanın İtalyancada, “süslenme özentisi”, “değişiklik gereksinimi” ve “yaşama giren geçici yenilik” gibi anlamları vardır.
Kıyafetlerdeki moda akımları, eski Roma’da ve Ortaçağ’da meydana gelen ekonomik veya sosyal değişimlerle ortaya çıkmıştır.
Orta Asya ve Uzakdoğu’nun giyim tarzlarından etkilenen Türkler, 11. yüzyılda Orta Doğu’daki kıyafet tercihlerinde etkili olmuştur.
First lady Jacqueline Kennedy, 1960’lı yılların başlarında resmi giyinme modasını başlatmıştır.
1892 yılında ABD’de kurulan Vogue dergisi, yüzlerce moda dergisi arasında en uzun ömürlü ve en başarılı moda dergisi olarak biliniyor.
“Unisex” giyim tarzı, Pierre Cardin ve Rudi Gernreich gibi tasarımcıların streç tunikler ve tişörtler üretmeye başladıkları 1960’lı yıllardan beri tercih ediliyor.
Moda endüstrisi, modern çağın bir ürünüdür. 20. yüzyılın başında dikiş makinesi ve küresel kapitalizmin yükselişi, fabrika sistemlerinin artması gibi teknolojik gelişmeler mağazaları yaygınlaştırdı ve uygun fiyatlı ürünler ortaya çıktı. Bu da moda endüstrisini doğurdu.
Türk Dil Kurumu’nun (TDK) moda tanımları şöyle; “Değişiklik gereksinimi veya süslenme özentisiyle toplum yaşamına giren geçici yenilik”, “Belirli bir süre etkin olan toplumsal beğeni, bir şeye karşı gösterilen aşırı düşkünlük”, “Geçici olarak yeniliğe ve toplumsal beğeniye uygun olan”.
Dünyada “moda başkenti” olarak bilinen önemli kentler şunlardır; New York, Paris, Milano, Londra, Dubai, Berlin, Tokyo, Miami, Madrid, Hong Kong, Roma, Sao Paulo, Sidney, Barcelona, Viyana, Yeni Delhi, Los Angeles.
Giyilebilir teknoloji gibi gelişmeler, modada önemli bir trend haline geldi. Aygıtları şarj eden güneş panelleri ile yapılan kıyafetler, çevresel değişikliklere göre renk ve desen değiştirerek kullanıcı konforunu geliştiren akıllı kumaşlar gelecek moda akımları arasında gösteriliyor.
Gezilebilecek en ünlü yerler, en moda yemek mekânları, Sevgililer Günü trendleri ve en çok tercih edilen otomobiller gibi faydalanılan ve ihtiyaç duyulan şeyler de moda olabilir.
